Jak legalnie zatrudnić Cudzoziemca na terytorium Polski?

Od 3 lat stale rośnie liczba cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę na terytorium Polski. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej Urzędu do Spraw Cudzoziemców, w pierwszej połowie 2017 roku, zezwolenia na pobyt czasowy otrzymało około 62 tys. cudzoziemców (jest to 87 proc. wszystkich decyzji). W związku ze stale zwiększającą się liczbą osób legalizujących pobyt  w Polsce, jak również ze względu na uproszczenie procedur uzyskiwania zezwoleń,  przedsiębiorcy coraz chętniej zatrudniają cudzoziemców.

Podjęcie pracy przez cudzoziemca w Polsce związane jest z legalizacją jego pobytu oraz uzyskaniem wymaganych pozwoleń na pracę ( nie dotyczy obywateli państw Unii Europejskiej). Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, cudzoziemiec pracujący w Polsce, może ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy oraz pracę w ramach jednolitej procedury. Niezmiennie, pracodawca ma możliwość uzyskania zezwolenia na pracę, które będzie uprawniało go m.in. do ubiegania się o wizę dla cudzoziemca chcącego podjąć pracę w Polsce.

Na wstępie, zapoznaj się ze znaczeniem podstawowych pojęć związanych z procedurą zatrudniania cudzoziemców:

• Cudzoziemiec – każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego;
• EOG– Europejski Obszar Gospodarczy tj. strefa wolnego handlu i Wspólny Rynek, obejmujące państwa Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii;
• Karta pobytu– dokument potwierdzający tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu na terytorium Polski oraz uprawniający, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy;
• Karta Polaka– dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Na podstawie Karty Polaka  można podejmować pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę;
• Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca– oznacza to wykonywanie pracy przez cudzoziemca który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie przepisów szczególnych lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a i 1b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub który wykonuje pracę bez umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie;
• Powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy – oznacza to powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi, który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub nie posiada zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a–1c ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie;
• Wykonywanie pracy przez cudzoziemca– oznacza to zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji;
• Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę–  jednolite zezwolenie udzielane, kiedy celem pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy oraz spełnione są warunki wskazane w 114 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
• Zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji– zezwolenie udzielane, gdy celem pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz spełnione są łącznie warunki wskazane w 127 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach.
• Zezwolenie na pracę – dokument uprawniający cudzoziemca do podjęcia legalnej pracy w Polsce, pod warunkiem posiadania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy lub wizy pozwalającej na podjęcie pracy w Polsce.

W celu legalnego zatrudnienia cudzoziemca, muszą być spełnione następujące warunki:

• cudzoziemiec musi posiadać ważną wizę lub inny dokument uprawniający go do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (np. zezwolenie na pobyt czasowy);
• cudzoziemiec powinien mieć odpowiednią podstawę pobytu na terytorium Polski, tzn. taką, która uprawnia do wykonywania pracy;
• jako podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jesteś obowiązany uzyskać dla niego zezwolenie na pracę, chyba że w przypadku danego cudzoziemca takie zezwolenie nie jest wymagane albo cudzoziemiec posiada tzw. jednolite zezwolenia na pobyt czasowy i pracę;
• wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę (za wyjątkiem powierzenia pracy o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym, pod warunkiem powiadomienia o tym w terminie 7 dni, w formie pisemnej wojewody, który wydał zezwolenie).

Wizy – nie każdy rodzaj wizy uprawiania do legalnego zatrudnienia pracownika!

Legalne wykonywania pracy przez cudzoziemca na terytorium Polski, poza zezwoleniem na pracę, wymaga posiadania odpowiedniego rodzaju wizy (chyba, że cudzoziemiec korzysta z legalnego pobytu na terytorium Polski w ruchu bezwizowym).

Cudzoziemcowi przyjeżdzającemu na terytorium Polski może być wydana wiza jednolita Schengen kategorii C ( tzw. krótkoterminowa) albo wiza krajowa kategorii D (tzw. długoterminowa).

• Wiza kategorii C. Wiza kategorii C upoważnia pracownika do wjazdu na obszar strefy Schengen. Wiza ta może zostać wydana z jednokrotnym, dwukrotnym lub wielokrotnym prawem do wjazdu do strefy Schengen. Pobyt pracownika przebywającego w strefie Schengen na podstawie wizy kategorii C nie może przekroczyć 90 dni. Osoba wjeżdżająca do strefy Schengen na podstawie wizy wielokrotnej może przebywać tam maksymalnie przez 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu podczas ważności wizy, licząc od dnia pierwszego wjazdu do strefy Schengen.

• Wiza kategorii D. Wiza kategorii D upoważnia pracownika do pobytu w Polsce w okresie przekraczającym 90 dni. Wiza uprawnia do pobytu w Polsce w okresie wskazanym w wizie oraz do poruszania się po innych państwach strefy Schengen (w przypadku wydania wizy wielokrotnego wjazdu) przez 90 dni w okresie 180 dni.

Porównując obie kategorie wiz, dla pracodawców korzystniejsze jest posiadanie przez pracownika wizy krajowej D, zważywszy na dłuższy okres legalnego pobytu pracownika w Polsce. W tym miejscu należy podkreślić, że nie każdy cel przyjazdu, wskazany na wizie, upoważnia pracownika do podjęcia zatrudnienia w Polsce.

Wykonywanie pracy na terytorium Polski może odbywać się na podstawie wizy, której cel wydania został oznaczony jako:

• „05” – w celu wykonywania pracy w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy,
• „06” – w celu wykonywania pracy na podstawie innych dokumentów niż wymienione wyżej oświadczenie pracodawcy ( np.  na podstawie pozwolenia na pracę).

Warto podkreślić, że wiza typu C  lub D, niezależnie od celu jej wydania, oraz zezwolenie na pobyt czasowy, stanowią odpowiedni dokument do wykonywania pracy w Polsce wraz z zezwoleniem na pracę (  jeśli w danym przypadku takie zezwolenie jest wymagane) lub zarejestrowanym oświadczeniem pracodawcy, za wyjątkiem wiz i zezwoleń, które wykluczają podjęcie pracy, a wiec:

• wizy, której cel wydania został oznaczony symbolem:
  • „01” – cel turystyczny;
  • „20” – korzystanie z ochrony czasowej;
  • „21” – przyjazd ze względów humanitarnych, ze względu na interes państwa lub zobowiązania  międzynarodowe;       
• zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego na podstawie 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tj. zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej można udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na tym terytorium, jeżeli:
  • jest obowiązany do osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej lub
  • obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga jego wyjątkowa sytuacja  osobista, lub
  • obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga interes Rzeczypospolitej Polskiej.).

Pracownik powinien wystąpić o przedłużenie terminu legalnego pobytu najpóźniej w ostatnim dniu upływu tego terminu! Cudzoziemiec może w dalszym ciągu kontynuować pracę , jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku o przedłużenie pobytu, cudzoziemiec  posiadający stosowny stempel w dokumencie podróży był uprawniony do wykonywania pracy.

Przypadki, w których powierzenie pracy nie wymaga uzyskania zezwolenia na pracę         

Cudzoziemiec może wykonywać pracę na terytorium Polski, jeżeli m.in.:

• jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
• jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Norwegia, Liechtenstein), nienależącego do Unii Europejskiej;
• jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
• posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej
• udzielono mu ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
• posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej;
• korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolniony jest również m.in. cudzoziemiec:

• posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 144, art. 151 ust. 1 lub 2, art. 158 ust. 2 pkt 1 lub 2, art. 161 ust. 2, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
• posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone na podstawie  159 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
• przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie  108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;
• posiadający ważną Kartę Polaka;
• ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy lub będący małżonkiem, w imieniu którego został złożony wniosek o nadanie statusu uchodźcy, pod warunkiem posiadania zaświadczenia wydanego na podstawie  36 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• uprawniony do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa i czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• w stosunku do którego umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę wymienia kategorie osób, którym ze względu na szczególny charakter wykonywanych zadań lub status, możesz powierzyć, bez ubiegania się o uzyskanie dla nich zezwolenia na pracę, wykonywanie pracy na terytorium Polski. Są to m.in. cudzoziemcy :

• prowadzący szkolenia;
• biorący udział w stażach zawodowych lub nadzorujący realizację programów Unii Europejskiej lub innych międzynarodowych programów pomocowych;
• nauczyciele języków obcych;
• członkowie sił zbrojnych oraz personelu cywilnego w międzynarodowych strukturach wojskowych;
• stali korespondenci zagranicznych środków masowego przekazu;
• wygłaszający okazjonalne wykłady, referaty lub prezentacje;
• sportowcy wykonujący pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium RP, w związku z zawodami sportowymi;
• studenci studiów stacjonarnych lub uczestnicy stacjonarnych studiów doktoranckich;
• studenci skierowani do odbycia praktyk zawodowych;
• studenci wykonujący pracę w ramach staży zawodowych;
• wykonujący pracę jako pracownicy naukowi w podmiotach, o których mowa w przepisach o instytutach badawczych;
• obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, którzy wykonują pracę w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy wyłącznie na podstawie zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia podmiotu zamierzającego powierzyć im wykonywanie pracy.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca  przed zatrudnieniem cudzoziemca ma obowiązek:

• żądać od cudzoziemca przedstawienia przed podjęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski oraz przechowywać kopię tego dokumentu;
• sprawdzić, czy w stosunku do danego pracownika istnieje wymóg ubiegania się o zezwolenie na pracę. Jeżeli zezwolenie na pracę jest wymagane, pracodawca powinien wystąpić do właściwego wojewody z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia dla cudzoziemca (chyba, że cudzoziemiec posiada tzw. jednolite zezwolenia na pobyt czasowy i pracę).
• w terminie 7 dni zgłosić cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych (o ile obowiązek taki wynika z obowiązujących przepisów).

Pamiętaj, że niedopełnienie obowiązków wymienionych w powyższych punktach, może grozić poważnymi konsekwencjami, jeżeli okaże się, że powierzyłeś pracę cudzoziemcowi, który nielegalnie przebywa na terytorium Polski.

Wniosek o wydanie zezwolenia należy złożyć do Wojewody właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu zatrudniającego. Zezwolenie na pracę wydawane jest dla konkretnego cudzoziemca i określa informacje, takie jak podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, stanowisko lub rodzaj pracy i okres ważności zezwolenia.

Zezwolenie na pracę jest wydawane w 3 egzemplarzach, z których 2 otrzymujesz jako  podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Jesteś zobowiązany do przekazania cudzoziemcowi 1 egzemplarza zezwolenia i uwzględnienia w umowie z cudzoziemcem warunków określonych w zezwoleniu.  

Przedłużenie zezwolenia na pracę

Stosowny wniosek powinieneś złożyć nie wcześniej niż w terminie 90 dni i nie później niż w terminie 30 dni przed upływem ważności zezwolenia. W przypadku, gdy termin do złożenia wniosku o przedłużenie zezwolenia na pracę na tym samym stanowisku został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki te zostały uzupełnione w terminie – pracę cudzoziemca uważa się za legalną do dnia, w którym decyzja o przedłużeniu zezwolenia na pracę stanie się ostateczna.

Jakie konsekwencje grożą za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca?

Do kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców uprawnione są:

• Państwowa Inspekcja Pracy (dalej: „PIP”),
• Straż Graniczna.

Kontrola legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Polski leży w kompetencji organów Straży Granicznej i Policji, a także Służby Celnej.

Zarówno powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, jak i nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca stanowią wykroczenia. Czyn popełniony przez osobę działającą w imieniu pracodawcy jest zagrożony karą grzywny w wysokości od 3.000 do 5.000 zł, zaś cudzoziemcowi grozi grzywna od 1.000 do 5.000 zł. W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy lub na nielegalnym wykonywaniu pracy przez cudzoziemca – inspektor pracy występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości.

Dodatkowo, PIP zawiadamia właściwe organy o naruszeniu przepisów, jeżeli nadzór nad ich przestrzeganiem nie należy do kompetencji PIP, a w szczególności Straż Graniczną (o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach), Wojewodę (o naruszeniu przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców, w tym o nielegalnym powierzeniu i wykonywaniu pracy przez cudzoziemca).

Zawiadomienie Wojewody o naruszeniu przepisów dotyczących zatrudnienia, może posłużyć do wydania przez ten organ decyzji o uchyleniu zezwolenia na pracę cudzoziemca bądź decyzji o odmowie wydania zezwoleń na pracę cudzoziemców u danego pracodawcy. Straż Graniczna może również wydać decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. W takim przypadku koszty związane z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu ponosi pracodawca (podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi).

W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat zatrudnienia cudzoziemców oraz pomocy w wypełnianiu wniosków, skontaktuj się z radcą prawnym.

Źródła:

• Ustawa o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 roku, poz. 1650 z późn. zm.);
• Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 645);
• Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Polski (Dz. U. 2012 poz. 769);
• Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (U. 1990 nr 78 poz. 462);
• Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (U. 2007 nr 89 poz. 589);
• Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. z 2012 r., poz. 680, z późn. zm.);
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców ( Dz.U. z 2015 r. poz. 97); 
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2015 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (Dz.U. z 2015, poz. 543);
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. z 2015 r. poz. 588);
• Strona internetowa Urzędu do Spraw Cudzoziemców: https://udsc.gov.pl/

Autor: Aplikant Radcowski Marta Szczepanowska
Nadzór Redakcyjny: Radca Prawny Paweł Tokarski