Zatrudnianie pracowników z Ukrainy – jakie obowiązki ma pracodawca?
Jeśli podjąłeś decyzję o zatrudnieniu pracownika z ukraińskim paszportem, powinieneś pamiętać, że to na pracodawcy spoczywa obowiązek weryfikacji czy dana osoba posiada uprawnienia do pobytu i zatrudnienia na terenie Polski. Poniżej podstawowe informacje na temat formalności, jakich winien dopełnić ww. pracodawca. Należy jednak mieć na uwadze, że każdy stan faktyczny wymaga dokonania indywidualnej analizy.
Katalog obowiązków ciążących na pracodawcy zatrudniającego pracownika z Ukrainy
W celu dokonania legalnego zatrudnienia cudzoziemca z kraju nienależącego do Unii Europejskiej, a więc także Ukrainy, na pracodawcy ciążą, co do zasady, następujące obowiązki:
- obowiązek uzyskania odpowiedniego dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pracy na terenie Polski, czyli:
- zezwolenia na pracę cudzoziemca (typ A, B, C, D i E)
- zezwolenia na pracę sezonową (typ S)
- uzyskanie wpisu do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
- obowiązek podpisania z cudzoziemcem odpowiedniej umowy, której tłumaczenie na język zrozumiały dla cudzoziemca wcześniej zostaje przedstawione pracownikowi,
- obowiązek wykonania kserokopii dokumentu pobytowego cudzoziemca,
- obowiązek zatrudnienia cudzoziemca na warunkach zawartych w zezwoleniu lub w oświadczeniu,
- obowiązek zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczenia społecznego, jeśli wynika to z formy zatrudnienia,
- wypełnienie obowiązków informacyjnych względem cudzoziemca.
Każdy cudzoziemiec, który chce legalnie pracować w Polsce i który jednocześnie nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w Polsce, powinien posiadać odpowiednie zezwolenie.
Uwaga! Należy pamiętać, iż obowiązek wystąpienia o zezwolenie na pracę (typ A, B, C, D i E) do właściwego wojewody, ciąży na pracodawcy. Natomiast w przypadku zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, obowiązek złożenia wniosku do właściwego wojewody spoczywa na cudzoziemcu. O zezwolenie na pracę sezonową (typ S) występuje pracodawca występuje do właściwego starosty (powiatowego urzędu pracy).
W jakim przypadku cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę?
Wedle art. 87 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę są między innymi:
- cudzoziemcy, którzy posiadają status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którym udzielono ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy posiadają zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy posiadają zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy posiadają zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,
- cudzoziemcy, którzy posiadają zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy korzystają z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy posiadają ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- cudzoziemcy, którzy są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
- cudzoziemcy, którzy są obywatelami państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej.
Kolejny katalog cudzoziemców zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę przedstawia rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz. U. poz. 588, ze zm. Dz.U z 2017 r. poz. 2346).
Ponadto z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę są zwolnieni m.in:
- cudzoziemcy zatrudnieni w uczelni w charakterze nauczyciela akademickiego (art. 109 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym),
- cudzoziemcy – pracownicy naukowi oraz pracownicy badawczo-techniczni zatrudnieni w instytutach naukowych i pomocniczych jednostkach naukowych utworzonych przez Polską Akademię Nauk (art. 93 ustawy o Polskiej Akademii Nauk).
Czy cudzoziemiec, którego chce zatrudnić powinien posiadać tytuł pobytowy?
Cudzoziemiec, który chce legalnie wykonywać w pracę w Polsce w oparciu o zezwolenie o pracę, bądź też cudzoziemiec zwolniony z wymogu posiadania ww. zezwolenia, ma obowiązek posiadania tytułu pobytowego, powiązanego z uprawnieniem do wykonywania pracy. O ww. tytuł pobytowy ubiega się sam cudzoziemiec.
Do wykonywania pracy na terytorium Polski uprawnieni są bowiem cudzoziemcy, którzy przybywają w Polsce na podstawie:
- wizy, z wyjątkiem wizy wydanej na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 1, 22 lub 23 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tj. cel turystyczny, ochrona czasowa, przyjazd ze względów humanitarnych),
- art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (dotyczy złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy lub stały) bądź umieszczenie w dokumencie podróży odcisku stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, w sytuacji gdy bezpośrednio przed złożeniem wniosku cudzoziemiec był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
- zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem sytuacji wskazanej w art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, czyli zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca) albo
- wizy, która została wydana przez inne państwo obszaru Schengen albo
- dokumentu pobytowego, który został wydany przez inne państwo obszaru Schengen albo
- w ramach ruchu bezwizowego.
Uwaga! Pracodawca, choć nie jest stroną w postępowaniu, jeśli chce zatrudnić obywatela Ukrainy, może wymagać przedłożenia decyzji o zezwoleniu na pobyt wydanej przez Urząd Wojewódzki.
Przykładowe warianty postępowania w przypadku zatrudnienia pracownika z Ukrainy
Poniżej przedstawiam kilka przykładowych wariantów postępowania w przypadku zatrudnienia pracownika z Ukrainy:
1) Złożenie oświadczenia o zamiarze wykonywania pracy
Pierwszą z możliwych ścieżek postępowania jest zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy (PUP) oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy dla cudzoziemca.
Należy jednak pamiętać, że w oparciu o ww. oświadczenie mogą pracować tylko obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy. Złożenie oświadczenia należy traktować jako procedurę uproszczoną, która dotyczy prac, które nie są sezonowe.
Warunkiem wykonywania pracy na podstawie tejże procedury uproszczonej jest:
- wpisanie przez powiatowy urząd pracy oświadczenia do ewidencji oświadczeń oraz
- posiadanie przez cudzoziemca dokumentu potwierdzającego tytuł pobytowy w RP, który uprawnia do wykonywania pracy w Polsce.
W ww. oświadczeniu należy określić m.in. zawód, który będzie wykonywał cudzoziemiec, datę rozpoczęcia pracy, okres wykonywania pracy, miejsce wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto. Jednocześnie pracodawca musi złożyć informację o braku zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy.
Warto także nadmienić, że w przypadku gdy cudzoziemiec przebywa poza Polską, pracodawca rejestruje oświadczenie i wysyła je do wskazanej osoby. Należy pamiętać, iż na tej podstawie cudzoziemiec może ubiegać się o uzyskanie wizy w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2) Uzyskanie zezwolenie na pracę typu A
Kolejnym wariantem jest wystąpienie przez pracodawcę do wojewody z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę typu A dla cudzoziemca.
Zezwolenie typu A wydaje się co do zasady dla cudzoziemca który wykonuje pracę na terytorium Polski, w oparciu o umowę z podmiotem, którego siedziba, miejsce zamieszkania, oddział, zakład bądź inna forma zorganizowanej działalności położona jest na terytorium Polski.
W ww. zezwoleniu wskazuje się m.in. pracodawcę, stanowisko oraz rodzaj pracy, którą cudzoziemiec ma wykonywać. Praca jest wykonywana legalnie wówczas gdy cudzoziemiec wykonuje pracę wskazaną w zezwoleniu.
3) Uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, czyli zezwolenie jednolite
O zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, czyli zezwolenie jednolite, może się ubiegać – co do zasady – cudzoziemiec posiadający ubezpieczenie zdrowotne, stałe źródło dochodów oraz miejsce zamieszkania w Polsce.
Uwaga! Zezwolenie jednolite uzyskuje cudzoziemiec, a nie przedsiębiorca, który go zatrudnił.
W decyzji o udzieleniu ww. zezwolenia, określone są warunki wykonywania pracy. Zatem, w przypadku zmiany warunków zatrudnienia (np. stanowisko bądź rodzaj umowy), należy również dokonać zmiany zezwolenia na pobyt i pracę. W przypadku zmiany pracodawcy, należy wystąpić o nowe zezwolenie jednolite.
4) Uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. Unijna Niebieska Karta, czyli Blue Card EU)
Obywatel Ukrainy, który będzie wykonywać pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji może starać się o zezwolenie na pobyt czasowy w oparciu o tę właśnie podstawę.
W tym przypadku istnieje wymóg aby obywatel Ukrainy był absolwentem studiów wyższych bądź też aby posiadał minimum 5-letnie doświadczenie zawodowe. Wyżej wskazane zezwolenie jest udzielane na okres nie dłuższy niż 3 lata, jednak można się ubiegać o wydanie kolejnych zezwoleń.
5) Absolwenci stacjonarnych studiów wyższych
Należy również zwrócić uwagę na fakt, że nie ma konieczności uzyskiwania zezwoleń na pracę przez obywateli Ukrainy będących absolwentami studiów wyższych lub doktoranckich w trybie stacjonarnym. Absolwenci, o których mowa muszą posiadać jedynie czasowe bądź stałe pozwolenie na pobyt.
Istotne aby cudzoziemiec pilnował terminu ważności swojej karty pobytu, gdyż najpóźniej w ostatnim dniu jej ważności, zobowiązany jest do złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt w odpowiednim Urzędzie Wojewódzkim. Jeśli wniosek nie zawiera braków formalnych, właściwy urząd potwierdza złożenie wniosku poprzez stempel w paszporcie cudzoziemca.
Podsumowując, nie ma jednej i stałej procedury zatrudniania obywateli Ukrainy. Każdy stan faktyczny wymaga dokonania indywidualnej analizy. W pierwszej kolejności należy zbadać sytuacje danego cudzoziemca – ustalić wszelkie dane związane z jego pobytem i pracą. Kolejno, należy zdecydować, który z wyżej wskazanych „wariantów” zatrudnienia zgodnie z przepisami, będzie najlepszy. Kwestia formalności związanych z zatrudnianiem cudzoziemców jest niezwykle istotna, a za nieprzestrzeganie przepisów o zatrudnieniu cudzoziemców grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności, a także w skrajnych przypadkach, pozbawienia wolności do lat 3.
Źródła:
- Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę,
- Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/pracownicy-w-firmie/chce-zatrudnic-cudzoziemca/jak-zatrudnic-obywatela-armenii-bialorusi-gruzji-moldawii-rosji-lub-ukrainy,
- www.pip.gov.pl,
- https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/cudzoziemcy-zwolnieni-z-obowiazku-posiadania-zezwolenia-na-prace,7) https://www.gov.pl/web/rodzina/informacje-dla-pracodawcow.
Autor: Aplikant Radcowski Gabriela Czopek
Nadzór Redakcyjny: Radca Prawny Paweł Tokarski
