Legalizacja pobytu Cudzoziemca w trakcie obowiązującego stanu epidemii

Na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491 z późn. zm.) w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Uprzednio, na podstawie uchylonego Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. 2020 poz. 433) w okresie od dnia 14 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywał stan zagrożenia epidemicznego.

Bez wątpienia, obowiązujący stan epidemii znacząco utrudnia procedurę legalizacji pobytu i zatrudnienia obcokrajowców przebywających w Polsce. Wielu przedsiębiorców podkreśla, że z dnia na dzień sytuacja jest coraz trudniejsza z uwagi, że część pracowników wyjechała do swoich ojczystych krajów, a pozostałej części pracowników, w szczególności z Ukrainy, wygasają zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Sytuacji nie poprawia również fakt, że z uwagi na przywrócone kontrole graniczne oraz wprowadzone obostrzenia przy przekraczaniu granicy, zawieszono znaczą ilość połączeń autobusowych, kolejowych i lotniczych. Co więcej, stan epidemii powoduje coraz większą niepewność wśród pracowników. W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, iż niezbędne jest podjęcie działań mających na celu wprowadzenie ułatwień administracyjnych dla obcokrajowców, którzy przebywają, pracują albo chcieliby podjąć pracę w Polsce.

W większości Urzędów Wojewódzkich do odwołania zawieszona została bezpośrednia obsługa klientów we wszystkich sprawach cudzoziemców. Odwołane zostały umówione rezerwacje na terminy do złożenia wniosków oraz uzupełnienia braków formalnych, przesłuchania i przeglądy akt. W takiej sytuacji wielu cudzoziemców zadaje sobie pytania czy ich pobyt w obecnej sytuacji jest legalny i czy jest jakakolwiek szansa, aby skutecznie zalegalizować pobyt lub wyrobić zezwolenie na pracę w Polsce?

Na wstępie należy podkreślić, że wnioski oraz dokumenty dotyczące legalizacji pobytu cudzoziemców, wnioski w sprawie zaproszeń, rejestracji pobytu obywateli UE, wymiany kart cudzoziemców oraz pozostałe wnioski należy składać listem poleconym za pośrednictwem operatora publicznego (Poczta Polska). Wyżej wymienione wnioski należy nadać na poczcie najpóźniej ostatniego dnia legalnego pobytu i czekać na dalsze instrukcje ze strony urzędu. Jak pokazuje praktyka wielu urzędów, obecnie już wydane decyzje administracyjne wysłane są do cudzoziemców pocztą.

Wysłanie wniosku do urzędu wojewódzkiego za pośrednictwem Poczty Polskiej (która jest operatorem wyznaczonym w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe) przed upływem okresu legalnego pobytu, gwarantuje zachowanie terminu złożenia wniosku. Należy podkreślić, że legalność pobytu cudzoziemca w Polsce w trakcie toczącego się postępowania administracyjnego wynika z faktu złożenia stosownego wniosku w ustawowym terminie, a nie z faktu posiadania przez cudzoziemca stempla w paszporcie lub zaświadczenia wydawanego przez urząd, potwierdzającego złożenie wniosku. Dodatkowo, do osobistego stawiennictwa w urzędzie, w przypadkach gdy wymagają tego przepisy prawa, wojewodowie wezwą po przywróceniu bezpośredniej obsługi klientów.

LEGALIZACJA POBYTU CUDZOZIEMCA, KTÓRY NIE MOŻE OPUŚCIĆ POLSKI Z UWAGI NA STAN EPIDEMII

Cudzoziemcy, którzy z uwagi na stan epidemii nie mogą obecnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, celem uniknięcia nielegalnego pobytu, mogą składać wnioski o przedłużenie wizy lub o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium Polski można udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na tym terytorium, jeżeli:

• jest obowiązany do osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej lub
• obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga jego wyjątkowa sytuacja osobista, lub
• obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga interes Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy jednak pamiętać, aby wniosek o wydanie zezwolenia  na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu, jak również wnioski o przedłużenie wizy, wysłane były do właściwego urzędu w czasie legalnego pobytu cudzoziemca w Polsce. W takim przypadku, jak już wspomniano powyżej, pobyt cudzoziemca w czasie toczącego się postępowania administracyjnego będzie uznawany za legalny. 

PRZEDŁUŻENIE POBYTU W RUCHU BEZWIZOWYM

Wiele pytań dotyczy sytuacji, w których cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie ruchu bezwizowego i czy w tym przypadku jest jakakolwiek możliwość przedłużenia pobytu w ruchu bezwizowym, aby uniknąć nielegalnego pobytu na terytorium Polski. Niniejsza kwestia ma obecnie szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że cudzoziemiec może zostać poddany obowiązkowej kwarantannie i nie będzie mógł w trakcie ważności ruchu bezwizowego opuścić Polski. Co więcej, przywrócenie kontroli granicznych i znacznie wydłużony czas niezbędny na przekroczenie granicy, może uniemożliwić opuszczenie Cudzoziemcowi kraju w okresie, kiedy jeszcze legalnie przebywa na terytorium RP. Z doświadczenia wiem, że nawet godzinne spóźnienie w przekroczeniu granicy skutkuje nielegalnym pobytem na terytorium RP i tym samym wydaniem decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu i zakazem ponownego wjazdu na terytorium RP i innych Państw obszaru Schengen.

Cudzoziemiec,  który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy międzynarodowej o zniesieniu obowiązku wizowego lub wobec którego stosuje się częściowe lub całkowite zniesienie obowiązku wizowego, może przedłużyć w uzasadnionych przypadkach okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej o kolejne 90 dni, jeżeli możliwość taka jest przewidziana w umowie o zniesieniu obowiązku wizowego. Obecnie jednak przewidują to umowy z Brazylią, Argentyną, Chile, Hondurasem, Kostaryką, Nikaraguą, Singapurem i Urugwajem, a problem w szczególności dotyczy obywateli Ukrainy. Co więc zrobić w takim przypadku?

Najlepszą opcją jest złożenie przez cudzoziemca wniosku o przedłużenie okresu pobytu w ramach ruchu bezwizowego na terytorium Polski do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, nie później niż w ostatnim dniu jego legalnego pobytu na tym terytorium w ramach ruchu bezwizowego. Wniosek trzeba uzasadnić.

PRZEDŁUŻENIE WIZY SCHENGEN

Cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej można przedłużyć okres ważności wydanej przez organ polski lub organ innego państwa obszaru Schengen wizy Schengen, ważnej również na terytorium Polski lub długość pobytu objętego tą wizą, jeżeli:

• wykazał, iż na skutek siły wyższej lub ze względów humanitarnych nie jest możliwe opuszczenie przez niego terytorium państw członkowskich przed upływem terminu ważności wizy lub przed końcem objętego wizą dozwolonego okresu pobytu
• lub jeśli przedstawi dowód na istnienie ważnych powodów osobistych uzasadniających przedłużenie okresu ważności lub okresu pobytu.

W tym miejscu należy wskazać, że pojęcie siły wyższej nie zostało prawnie zdefiniowane. Zgodnie jednak z praktyką orzeczniczą przyjmuje się, że siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Wymienione przesłanki powinny występować łącznie. Tym samym Cudzoziemiec, który nie może opuścić terytorium Polski z uwagi na stan epidemii i z tego powodu  chciałby przedłużyć okres posiadanej wizy, może powołać się na zdarzenie o charakterze siły wyższej jakim jest wybuch epidemii koronawirusa. Należy jednak pamiętać, że każdy wniosek jest indywidulanie oceniany.

Okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przedłużonej wizy nie powinien przekroczyć maksymalnego okresu pobytu przewidzianego dla danego typu wizy tj. 90 dni w okresie 180 dni przypadku wizy Schengen.

PRZEDŁUŻENIE WIZY KRAJOWEJ

Cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej można przedłużyć  okres ważności wydanej wizy krajowej lub okres pobytu objętego tą wizą, jeżeli są spełnione łącznie poniżej wskazane warunki:

• przemawia za tym ważny interes zawodowy lub osobisty cudzoziemca albo ze względów humanitarnych nie może on opuścić tego terytorium przed upływem terminu ważności wizy krajowej lub przed końcem objętego tą wizą dozwolonego okresu pobytu;
• zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o przedłużenie wizy krajowej, wystąpiły niezależnie od woli cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w dniu składania wniosku o wydanie wizy krajowej;
• okoliczności sprawy nie wskazują, że cel pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie inny niż deklarowany;
• nie zachodzą okoliczności, z powodu których odmawia się wydania wizy krajowej.

Trzeba pamiętać, że wizę krajową można przedłużyć jednokrotnie. Ponadto, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, jeżeli termin na złożenie wniosku o przedłużenie wizy Schengen lub wizy krajowej został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie przedłużenia wizy Schengen lub wizy krajowej stanie się ostateczna.

JAKIE UŁATWIENIA DLA CUDZOZIEMCÓW PROPONUJĄ POLSKIE WŁADZE?

Zgodnie z założeniami projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, jeżeli termin do złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 105 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2020 r. poz. 35), wypada w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, a w przypadku ogłoszenia stanu epidemii – w okresie jego obowiązywania, ogłoszonych w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, termin ten ulega przedłużeniu do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania odpowiednio stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Ponadto, projekt ustawy zakłada, że pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie biegu przedłużonego terminu, o który mowa powyżej, uważany będzie za legalny w rozumieniu ustawy o cudzoziemcach, jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek w tym terminie. Przepisy te miałby odpowiednie zastosowanie również do terminów odnoszących się do zezwoleń na pobyt stały, zezwoleń na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jak również do terminu w zakresie wniosku o przedłużenie okresu pobytu w ramach ruchu bezwizowego  na  terytorium  Rzeczypospolitej  Polskiej.

Zgodnie z zaprezentowanym projektem, punktem odniesienia w obliczaniu terminów legalności pobytu jest okres obowiązywania obecnie stanu epidemii i uprzednio stanu  zagrożenia  epidemicznego.

Stosowanie do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Wcześniej, w okresie od dnia 14 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

Według projektem ustawy, jeżeli  ostatni  dzień  okresu  pobytu  cudzoziemca  na  podstawie  wizy krajowej przypada  w  okresie  obowiązywania  stanu  zagrożenia  epidemicznego,  a  w przypadku  ogłoszenia  stanu  epidemii  –  w  okresie  jego  obowiązywania, ogłoszonych  w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres  ważności  tej  wizy  ulegają  przedłużeniu  z  mocy  prawa  do  upływu  30.  dnia następującego  po  dniu  odwołania  odpowiednio  stanu  zagrożenia  epidemicznego  albo stanu epidemii. Ponadto, w ww. przypadku, w dokumencie podróży cudzoziemca nie umieszcza się nowej naklejki wizowej.

Na zakończenie, w przygotowanym projekcie ustawy możemy również znaleźć analogiczne zapisy dotyczące zezwoleń na pobyt czasowy tj. jeżeli  ostatni  dzień  okresu  ważności  zezwolenia  na  pobyt  czasowy  przypada  w   okresie  obowiązywania  stanu  zagrożenia  epidemicznego,  a  w  przypadku  ogłoszenia stanu epidemii – w okresie jego obowiązywania, ogłoszonych w związku z zakażeniami wirusem  SARS-CoV-2,  okres  ważności  tego  zezwolenia  ulega  przedłużeniu  z  mocy prawa  do  upływu  30.  dnia  następującego  po  dniu  odwołania  odpowiednio  stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. W tym  przypadku,  nie  wydaje  się,  ani  nie  wymienia się karty pobytu.

Muszę jednak podkreślić, że jest to dopiero projekt ustawy i omówione propozycje przepisów nie weszły jeszcze w życie. Tym samym, każdy cudzoziemiec musi bardzo skrupulatnie pilnować ważności dokumentów pobytowych, tak aby w dalszym ciągu legalnie przebywać i pracować na terytorium RP. Będę Państwa na bieżąco informować o wprowadzanych zmianach przepisów związanych z legalnością pobytu oraz zatrudnienia cudzoziemców w Polsce.

Stan prawny na dzień 25 marca 2020 r.

Źródła:

– ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 poz. 374);

– projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (oficjalna strona internetowa https://www.sejm.gov.pl);

– rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491 z późn. zm.);

– ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2020 r. poz. 35);

– oficjalna strona internetowa: https://www.strazgraniczna.pl/;

– oficjalna strona internetowa: https://www.gov.pl/web/mswia.

Autor: Aplikant Radcowski Marta Szczepanowska
Nadzór Redakcyjny: Radca Prawny Paweł Tokarski